اهمیّت همنشینی،تبرک وتوسّل به اولیاء الله

از آنجا مثنوی سراسر دستور العملهای عرفانی است ، مولانا چنین اعتقاد دارد که برای رسیدن به ارزشهای اخلاقی ومتصف شده به اخلاق الهی ، راهش همنشینی با اولیای حق و توسل به آن حضرات است. لذا به سالک و مرید می گوید: به دنبال خوی وخصلت نیک باش وباافراد خوش اخلاق حشرونشرکن. به این توجه کن که روغن گِل چگونه صفت گُل راگرفته وخوشبو ومعطرشده است. بدین مطلب توجه کن که حتی خاک مُرد? شریف، شرافت می یابد به طوریکه اهل دل برخاک گوراودست وصورت می سایند وبدان تبرّک می جویند. درجایی که خاک به سبب همسایگی جسم مردگان شریف،شرافت وبخت معنوی یابد . پس تونیز به حقیقت این ضرب المثل ایمان آروآنرابه لسان گوی که «اول همسایه، بعد خانه».یعنی همسایه وهمنشین اهمیتش بیش ازخانه است. اگرهمسایگان وهمنشینان ناباب باشند خانه هرقدرهم مجلل باشد موجب آرامش آدمی نمی شود. ولی اگرهمسایگان وهمنشینان خوب باشند خان? حقیرنیز آرامش آدمی رافراهم می آورد. اگرصاحبدلی برومعشوقی طلب کن. حتی خاک گورانسان شریف هم،صفت معنوی پیدا می کند وهم جنس روح می شود. وعزیزان صاحبدل آن خاک راهمچون سُرمه برچشم می کشند.ای بسا انسان های شریفی که جسمشان درگورآرمیده، ولی نفع وخاصیّت وجودی شان ازبسیاری ازکسانی که فعلا روی زمین زندگی می کنند وراه می روند بیشترباشد. اوبااینکه سای? جسمانی اش راازروی خاک برچیده، ولی خاکش سایه گسترشده است . وهنوز بسیاری اززندگان درسایِ? اوبه سربرند.

در ادامه مولانا می گوید: این تعقل مبتنی برعلم ظاهر را، دربرابر مرد حق وولی خدا دوربریز،وچون این علم تو رابه جایی نمی رساند، به پروردگار امیدوارباش وبگو:خدامرابس است. مولانا به عنوان نمون? زیرکی وعقل دنیایی، پسرنوح رامثال می زند که به اندرز پدرگوش نداد ودرطوفان نابود شد.[1] تومانند کنعان پسر نوح نگو که اینک برسرکوه استوار وبلندی می روم ،چرامنّت نوح رابکشم. درسه بیت بعد به طور کلی سخن ازاولیای خدا است که خدا آنها را دوست می دارد وآزار آنها سبب خشم اومی شود. ای کاش این مدعیان وزیرکان این علم ظاهری راکمترمی آموختند تا مغرور نشوند، وازارشاد پیر به علمی برسند که ازطریق دل وحی می شود وبه کسی وحی می شود که جان اوباآن عوالم مربوط است.

« او» اشاره به کنعان است به عنوان نمون? مغروران وزیرکان وکسانی که دارای عقل دنیایی اند. وازعقل معرفت یاب گریزانند. و« نوح» به طورکلی یعنی ولیّ حق..

تولی وتبری

در مکتب مولانا «راستان » اشاره به مردان حق ویاران اهل حق است که باید سربرآستان آنهانهاد .راستان ومردان کامل می توانند کژی های ما را به راستی بدل کنند مانند ترازویی که دقیق باشد وازروی آن بتوان دقت ترازوی دیگری راسنجید،امانند دو کفّ? یک ترازو که سنگینی وسبکی یکدیگر رانشان می دهند. مولانا به آی? 29 سور? فتح اشاره می کند که پروردگار می فرماید: "محمد رسول اله والذین معه اشداء علی الکفار ورُحماء بینهم..."« محمد ،فرستاد? خداست ،وآنان که با اویند ،باکافران سختگیر وبا خود شفیق ومهربان اند» ونتیجه می گیرد که دلداری اغیار ودوستی ،با کسانی که به دنیا چسبیده وتوجخی به طریق حق ندارند ،مانند چاپلوسی روباه برای حفظ خود ومنافع خویشتن است ،اما اگر تو به این دنیا دوستان توجه نکنی مانند شیر درنظر آنها نیز شکوهمندی. مولانا می گوید: اگر عاشق حق به جز حق توجه کند ،حق را می رنجاند ، وخشم و غیرت حق می تواند هم? رشته های اورا پنبه کند. مولانا می گوید : برسراغیار چون شمشیر باش ،تا غیرت حق یاران خدایی راازتو جدانکند .«خاران »همان اغیارند که دشمن حق ومردان حق اند. وگرگان نیز اشاره به اغیاراست ویوسف کنایه ازمردان حق .و«نسگلند »صورتی است از نگسلند.

مسأ ل? شفاعت اولیائ

مولانا اولیای حق واهل البیت(ع) را رهبرانی می داند که نه تنها امید بخشند، بلکه همهْ امید ما به بذل عنایت وشفاعت آن بزرگواران بستگی دارد . ودر این ابیات چنین می گوید: ای راهبران، ما به شما امید بسته ایم که دراین عالم فانی مارارها نکنید ؛ بلکه منتظریم که رحم ارید وما را ازاین سرای زوال یافتنی برهانید، ونگذارید که درپیشگاه حق هیچ باشیم .وقتی که درروز محشر؛ تخت عدالت رابرپا وآراستند ؛ درآن روزدشوار،شفاعت کنند? ما شمائید.[1] درچنان روزوشبی که هیچ امانی درکارنیست،ما به بزرگواری وبخشش توامید واریم .درآن زمان ما دست به دامان تو خواهیم زد،زیرا درآن روز هیچ گناهکاری درامان نیست. پیامبر فرمود: درروزقیامت کی خواهم گذاشت که گناهکاران اشک بریزند؟ .اشاره به حدیث :" شفاعتی لاهل الکبائر من امتی"« شفاعت من، ویژ? انجام دهندگان گناهان کبیره است» [2] من ازصمیم قلب ،شفیع گناهکاران هستم تاآنان را ازعذاب سخت برهانم.

روشنگری

لازم به توضیح و روشنگری است که: « شفع وشفاعت ازنظر معنای لغوی :"الشفع ضمّ الشیء الی مثله" یعنی ضمیمه کردن چیزی به نظیر وقرین آن است. چه، کسی که شفاعت می کند درواقع آبرو واعتبار خود راضمیم? شفاعت خواهنده می کند. وبه او نیز اعتبار می بخشد. اصل شفاعت مورد اتفاق هم? فرق ونحله های اسلامی اعم ازشیعه وسنی بوده وتنها برخی ازتیره های معتزله وخوارج نسبت به این اصل تردید کرده اند وبعضی دیگر ازآنان نیز شفاعت راخاص پیامبر(ص) وآن هم درمورد نکوکاران وارتقاء مرتب? معنوی آنان دانسته وگناهکاران راازاین موهبت مستثنی کرده اند .همانگونه که درابیات آمده ومی آید،شفاعت مورد ایقان واعتقاد مولانا ست.واو طبق ِمشرب عشق ومحبت ، ورحمت واسع? الهی ،شفاعت راشامل گناهکاران نیز دانسته ومی گوید حتی عاصیان وگناهکاران باشفاعت انبیاء واولیاءازعذاب خواهند رست».

شکوه وعظمت اولیاء الله

مولانا به طورکلی دربار? اولیاء ی حق چنین اعتقاد دارد که: وجودشان مانند خم هایی است که راه به دریای الهی دارد . وواحد کالالف اند ، یک تن که به هزار تن می ارزد، وصد نسل ، ومردم صد روزگار ودوران اثروجودی دارد . این بندگان خداوند بلند مرتبه ازآن رو که ازعظمت وجلالت حضرت حق برخوردارند،قدرتمند ومحتشمان دنیا دربرابر عظمت روحی آنان خواروحقیرند. چنین مرد واصلی،اگرچه درظاهر وجودی محدود دارد،عظمت های دیگر دربرابر اوناچیز است. مولانا تشبیه عالم غیب به دریا راناپسند ونادرست می شمارد ومی گوید: "دریاها" که ازعظمت دریای عالم غیب آگاهند ازاین مثال من شرمنده شدند وازشرم دهانشان تلخ شد،صفرائی شدند،که چرا باید نام واوصاف حق بانام واوصاف وجودهای این جهانی کنارهم قرارگیرند ومقایسه شود؟ عالم غیب چنان عظمتی دارد که این جهان خود نمی خواهد باآن مقایسه شود،وازچنین قیاس می گریزد.چراما معانی عالم غیب راباتشبیه وتمثیل این جهانی بیان می کنیم؟ زیرا جزاین راهی نیست. این زبان ،برای معانی غیبی کلمات وتعبیرات مناسب ندارد،ومحدود ونارساست. دریای معنی رانمی توان درظرف الفاظ وابیات جای داد.

عشق به اولیاء الله

مولانا در زمینهْ عشق به اولیاء الله بر این باور است که: کبوتری که به بام خان? توعادت کرده لازم نیست آنرابه سوی خود بخوانی. حتی اگراوراازخود برانی گویی که بالهایش رابه بام خانه تودوخته اند. به هرجابرانی دوباره آن کبوتربربام خانه ات می نشیند. اگر پرند? جانشان راازبام خانه ات برانی ،ازدوری وبی قراری دوباره اطراف بام وجود تو به طوف وگردش درآیند. زیرادانه وغذای عاشق بربام توست.وپرند? جانش درحالی که براوج آسمان طیران می کند مست دام ولایت وهدایت توست. ای کسی که باعث فتوحات ربّانی عاشقانی،اگرروح لحظه ای نهانی درسپاس ازتو کوتاهی ورزد.مأمورعشق که کینه ای بسیاردارد طشتی ازآتش فراق برسین? آن عاشق مقصر می گذارد. وبااین کار بدومی گوید: به جانب ماه وبه شکرنعمت مصاحبت با ولیّ بازگرد واز"گرد" وکدورت نفسانیّه دست بدار. من مانند کبوتر،مستانه دراطراف این بام وکبوترخانه به پروازدرمی آیم. منم جبرئیل عشق وتویی سدرة المنتای من. منم بیمار وتویی که درد فراق مرا علاج می کنی. آن دریای پرگوهررابه خروش آر، وامروز حال این بیمار خسته دل رابه نیکی جویا شو.

اولیاء الله ازدیدار حق نیرومی گیرند

مولانا بر این باور است که: نیروی مردان حق نیروی مادی نیست ومانند چشمه یی ازنیروی حق است که می جوشد ،نیروی مردان حق همانند نیروی جبرئیل ودیگرفرشتگان ،ازدیدار ورابطه باخدای مهربان سرچشمه می گیرد ،نه ازغذای مادی انسانها. ابدال درکلام مولانا به طور کلی یعنی مردان راه حق ودرمثنوی به طبق? خاصی ازاولیاء اطلاق نمی شود. مولانا اولیاء الله رااز ابدال حق می شمارد که مانند جبرئیل ازدوستی حق نیروی معنوی می گیرد. انسان های کامل ازفرشتگان به خدا نزدیکترند.جسم مردان حق هم ازماده متأثر نمی شود .زیرا جسم مردان حق ازعوامل عنصری ومادی درمزاج مرد حق اثری ندارند وتابع قدرت روحانی ومعنوی اوست.

برکات وجودی اهل البیت وخلیفه زادگان مقبل

مولانا می گوید: آن حضرت بدان جهت خاتم پیامبران ورسولان شده است که درجود وبخشندگی نه نظیری داشته است ونه خواهد داشت. ای پیامبر تودرگشودن مُهرها وقفل ها آخرین شخصی ،وهیچ کس نمی تواند بعد ازتو این چنین درکنوزاسرار وگنجخانه های معارف رابه روی مردم بگشاید.ودرجهانی که مردان الهی به مردم روح می بخشند توبسیار سخاوتمند وگشاده دستی. خلاص? کلام درگفتار وکردار ورفتار محمد(ص) گشایش درگشایش درگشایش است .درسنّت سنیّ? آن حضرت گنجینه های فراوان وگرانقدری ازاسرار وفتوحات ربّانی نهفته است که اهل بیتش ازآن خبردارند. اهل بیت وفرزندانی  که ازسرّصدق وصفابه پیامبر وآیین پاک اوایمان آورده اند .فرزندانی که تولد یافته ازجان ودل پیامبر محسوب می شوند. صد هزران آفرین برقدوم بابرکت این پیامبرو فرزندان پاک او .

اولیاء الهی روشنی حقیقی به هستی می بخشند

اولیاءی الهی روشنی حقیقی به هستی می دهد ، ونورستارگان ازروحانیت آنهاست حاسدان تنگ نظر ازدرک حقایق محجوبند وحجابی پیش چشم آنهاست .اگر فهم ضعیف ونادرست حاسدان نبود واگر گلوی فهم مردم اینقدرتنگ نبود ،درخصوص مدح وستایش اولیای خداومردان وارسته ،حق مطلب راادا می کردم ،وبجز این سخنان متعارف ،سخنی دیگر دربیان می آوردم. ولی لقمه وطعم? باز بلند پرواز، درخورکنجشک نیست. یعنی اسرار مربوط به اولیاءی الهی رانمی توان برای فهم قاصری بازگفت.پس چاره این است که اسرارحقیقت اولیاءی خدا به صورت دوپهلو بازگفته شود.سزاور نیست که حقیقت حال وسرّبال تورا برای اسیران دنیا وزندانیان حیات دنیوی بازگویم، بلکه می سزد که حقیقت حال تورادرمیان اهل معنا وعارفان ربّانی شرح دهم. پس لازم است که شرح احوال روحی تورا مانند رازعشق دردرونم پوشیده دارم.

ولی نعمتان سراپا دادرسی وعدالت اند

از نظر مولانا دراین جهان ؛تنها مردان حق ، دلاوران وشیرمردانی هستند که هرگاه ستمد یدگان فریاد یاری برکشند به یاری آنان شتابند. وهمانند رحمت حقتعالی بدان سو می دوند. مردان حق هم چون ستون هایی برای دنیای روبه ویرانی وطبیب بیماری های پنهان هستند.سراپا محبت ودادرسی وعدالت اند. ومانند حق تعالی ؛رحمت ولطفشان بی شائبه وبدون علت است.سبب یاری به دیگران را ،اندوه وبیچارگی ستمدیده می داند وبس. اولیاء الله همانند دارویی هستند که خود درپی درد می روند وآن را درمان می کنند.

 اولیاء الله ازدیدار حق نیرومی گیرند

مولانا بر این باور است که: نیروی مردان حق نیروی مادی نیست ومانند چشمه یی ازنیروی حق است که می جوشد ،نیروی مردان حق همانند نیروی جبرئیل ودیگرفرشتگان ،ازدیدار ورابطه باخدای مهربان سرچشمه می گیرد ،نه ازغذای مادی انسانها. ابدال درکلام مولانا به طور کلی یعنی مردان راه حق ودرمثنوی به طبق? خاصی ازاولیاء اطلاق نمی شود. مولانا اولیاء الله رااز ابدال حق می شمارد که مانند جبرئیل ازدوستی حق نیروی معنوی می گیرد. انسان های کامل ازفرشتگان به خدا نزدیکترند.جسم مردان حق هم ازماده متأثر نمی شود .زیرا جسم مردان حق ازعوامل عنصری ومادی درمزاج مرد حق اثری ندارند وتابع قدرت روحانی ومعنوی اوست.

برکات وجودی اهل البیت وخلیفه زادگان مقبل

مولانا می گوید: آن حضرت بدان جهت خاتم پیامبران ورسولان شده است که درجود وبخشندگی نه نظیری داشته است ونه خواهد داشت. ای پیامبر تودرگشودن مُهرها وقفل ها آخرین شخصی ،وهیچ کس نمی تواند بعد ازتو این چنین درکنوزاسرار وگنجخانه های معارف رابه روی مردم بگشاید.ودرجهانی که مردان الهی به مردم روح می بخشند توبسیار سخاوتمند وگشاده دستی. خلاص? کلام درگفتار وکردار ورفتار محمد(ص) گشایش درگشایش درگشایش است .درسنّت سنیّ? آن حضرت گنجینه های فراوان وگرانقدری ازاسرار وفتوحات ربّانی نهفته است که اهل بیتش ازآن خبردارند. اهل بیت وفرزندانی  که ازسرّصدق وصفابه پیامبر وآیین پاک اوایمان آورده اند .فرزندانی که تولد یافته ازجان ودل پیامبر محسوب می شوند. صد هزران آفرین برقدوم بابرکت این پیامبرو فرزندان پاک او .