باز خوانی

پیام  عاشورا

 11- شایسته سالارى یا امامت اهل بیت‏ 

از آنجایى که نقش پیشوایان و رهبران جامعه‏ها و تمدن‏ها براى توده‏ها، نقش الگو، اسوه، سمبل و سرمشق است، از آنجایى که آنان نمونه‏هاى عملى و نظرى در نظرگاه بیشتر مردم‏اند، از آنجایى که بندگان خدا بر آنند که تجسم پاکى، قداست، عدالت، شایسته کردارى و راستى و رعایت حقوق را در سیماى زمامدارانشان بنگرند، از آنجایى که درستى و شایستگى آنان، یا تباهى و جاه‏طلبى و زشت‏کرداریشان در صلاح و فساد جامعه و مردم نقش اساسى دارد، از آنجایى که توده مردم قدرت‏مداران را ملاک عمل خود مى‏گیرند، جام ذهن‏ خود را از منبع و مخزن بیان و قلم و نظرگاه آنان پر مى‏سازند و گوش به گفتار و چشم بر سبک و روش آنان دارند، از آنجایى که صلاح و سداد حکومت و حاکمان در گستره جامعه، گسترده مى‏شود و در رگهاى زمان جریان مى‏یابد و مى‏تواند به همگان سودبخش یا زیانبار افتد، و بدان دلیل که بیشتر مردم به نوعى اندیشه و باور، ایمان و عمل، اخلاق و آداب، سبک و مدل زندگى خود را از چهره‏هاى معروف و مشهور جامعه مى‏گیرند و دل و جان را از جام آنان سیراب مى‏سازند و درمان دردها را با نسخه آنان تهیه مى‏کنند؛ اى داد اگر آنان خود مزرعه‏اى آفت زده باشند و یا چشمه‏اى آلوده و یا منبع و مخزنى عفن زده و سمى مرگبار در انبان خود داشته باشند!! راستى آن گاه چه خواهد شد؟

چه فاجعه‏اى روى خواهد داد؟

و تباهى و بیداد در چه وسعت و شدت و گستره‏اى دام و دامن خواهد گشود؟

از این زاویه است که پیامبر گرامى فرمود:

«صنفان اذا صلحا صلحت امّتى، و اذا فسدا فسدت امّتى: الأمراء و الفقهاء.»[1]

دو گروه از جامعه و امت من هستند که با شایسته کردارى و صلاح آنان، جامعه اصلاح خواهد شد و به پروا و شایستگى روى خواهد آورد و اگر به تباهى اندیشه و عقیده و عمل گرایش یابند جامعه را به تباهى سوق خواهند داد. این دو گروه عبارتند از زمامداران و دانشوران و دانشمندان دینى.

و نیز بر این باور است که امیر مؤمنان فرمود:

«من نصب نفسه للنّاس اماما، فلیبدأ بتعلیم نفسه قبل تعلیم غیره و لیکن تأدیبه بسیرته قبل تأدیبه بلسانه ....»[2]

آن کس که خود را رهبر و پیشواى مردم مى‏سازد، باید پیش از آموزش دیگران به ادب آموزى خویش بپردازد؛ و پیش از آن که با زبان و گفتار، دیگران را تربیت کند، باید به کردار شایسته ادب آموزد؛ و آن که خود را ادب آموزد و تربیت نماید، از آن‏ که دیگرى را آموزش مى‏دهد، به تجلیل و گرامیداشت شایسته‏تر است.

و در مورد قانون‏گرایى و قانون مدارى خویش در قلمرو گفتار و عمل فرمود:

«ایّها النّاس انّى و اللَّه ما احثّکم على طاعة الّا و اسبقکم الیها و لا أنهاکم عن معصیة الّا و اتناهى قبلکم عنها.»[3]

هان اى مردم! به خداى سوگند من شما را به هیچ فرمان و قانونى فرا نمى‏خوانم جز اینکه خود پیش از شما به انجام آن همّت مى‏گمارم و از هیچ گناه و نافرمانى و زشتى شما را هشدار نمى‏دهم جز اینکه خود پیش از همه شما هشدار مى‏پذیرم و از آن دورى مى‏جویم.

و نیز از همین دیدگاه است که پیشواى آزادى در نهضت اصلاح‏طلبانه و عدالت‏خواهانه‏اش ضمن نفى رهبرى نالایق و تاریک اندیش و تباه آفرین اموى، بر شایسته سالارى و رهبرى و امامت عادلانه و بشر دوستانه و کارآمد و آسمانى خاندان پیامبر از این زاویه تأکید مى‏کند و مى‏فرماید:

«... و نحن اهل بیت محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم أولى بولایة هذا الأمر من هؤلاء المدّعین ما لیس لهم و السّائرین بالجور و العدوان.»[4]

اى مردم! اگر شما از خدا بترسید و حق را براى اهل آن بشناسید، این کار بهتر موجب خشنودى خدا خواهد بود؛ و بدانید که ما خاندان پیامبر به امامت و رهبرى جامعه از این مدّعیان نالایق و عاملان ستم و بیداد شایسته‏تریم.

طلوع خورشید جهان افروز وجود حسین علیه السّلام‏

در مورد ولادت آن گرانمایه جهان هستى دیدگاه‏ها اندکى متفاوت است:

1- گروهى از سیره‏نویسان و حدیث‏نگاران، روز پنجم ماه شعبان، به سال چهارم از هجرت را روز طلوع خورشید جهان افروز وجود حسین علیه السّلام نوشته‏اند.

2- امّا برخى آن را در سال سوّم دانسته‏اند.

3- پاره‏اى ولادت آن حضرت را، آخرین روزهاى ربیع الاوّل، به سال سوّم از هجرت را اعلام داشته‏اند.

4- و پاره‏اى دیگر روز سوّم یا پنجم ماه جمادى الاوّل، به سال چهارم از هجرت را، روز ولادت نور قلمداد کرده‏اند.

مام ارجمندش، فاطمه علیها السّلام، آن نوزاد مبارک را به حضور پیامبر گرامى آورد و آن حضرت نیز با شادمانى بسیار فرزند دخت سرفرازش را در آغوش گرفت و به فرمان خدا و به وسیله پیامى از سوى او، نامش را «حسین» برگزید.

باز خوانی

پیام  عاشورا

شما دانشوران و علماى دین نه در خور موقعیّت و عنوان خویش رفتار مى‏کنید و نه کسى که خود را به خطر افکند و از حق و عدالت سخن گوید، او را در برابر ظالمان یارى مى‏کنید.

شما به جاى حق گویى و صراحت و بیان دردها و رنجها و حق‏کشى‏ها، با چرب‏زبانى و تملق‏بافى و چاپلوسى و سازش با آفت استبداد و انحصار، تنها به امنیّت خود مى‏اندیشید، نه حقوق و امنیّت دیگران و حراست از دین و دفتر، و عمل به قانون خدا؛ و از هشدارهاى خدا نیز- که شما را از سازش با ستمکاران و تمایل به آنان هشدار داده است- هشدار نمى‏پذیرید و غفلت مى‏کنید.

راستى که فاجعه و مصیبت شما از همه سهمگین‏تر است؛ چرا که شما از جایگاه فرهنگى و معنوى و علمى و دینى خویش رانده شده و از رسالت عالمانه و آگاهانه دست شسته‏اید.

باید رهبرى جامعه و تحقق قانونگرایى و قانون محورى به دست دانشمندان و دین شناسانى باشد که امانتدار مقررات خدا و آگاه به حلال و حرام اویند و با همه‏ وجود در اندیشه تأمین و تضمین حقوق مردم‏اند، امّا اینک آن موقعیّت معنوى و جایگاه علمى از شما گرفته شده است؛ چرا که از محور حق و عمل به آن پراکنده شدید و در باره سبک و سیره پیامبر- پس از آن همه دلیلهاى روشن- به کشمکش پرداختید.

راستى اگر شما در برابر رنجها و شکنجه‏ها شکیبایى مى‏ورزیدید و در راه خدا سختى‏ها و ناگوارى‏ها را به جان مى‏خریدید، آن گاه بود که سر رشته‏داران و کارگزاران امور به ناگزیر براى دریافت قوانین و مقررات به سوى شما مى‏آمدند و شما مرجع فکرى و علمى و معنوى جامعه بودید و کارها با نظارت شما جریان مى‏یافت، امّا شما به استبدادگران این فرصت را دادید که موقعیّت رهبرى علمى و نظارت بر حسن جریان کارها را از شما گرفتند و با ندانم کارى خویش، کار دین خدا را بر آنان سپردید تا بر اساس پندارها و بافته‏هاى سست و زورمدارانه خویش عمل کنند و در راه هواهاى جاه‏طلبانه و ظالمانه خود گام سپارند.

دلیل سیطره آنان بر شما و به کف گرفتن رهبرى جامعه، این است که شما از فداکارى و جانبازى در راه حق مى‏گریزید و عاشقانه به زندگى زودگذر این جهان دل مى‏بندید؛ به همین جهت هم توده‏هاى محروم و ناتوان را به بند استبداد مى‏سپارید تا با سرکوب و فریب پاره‏اى را برده ذلیل خویش سازند و پاره‏اى دیگر در غم آب و نان گرفتار گردند و استبدادگران زورمدارانه و بر اساس هواهاى دل خویش در ناز و نعمت غوطه خورند و با دنباله‏روى از زشتکاران و هوسبازى‏هاى خویش رسوایى‏ها به بار آورند و در برابر خداى توانا گستاخى ورزند.

کار به جایى برسد که در هر شهر و دیارى سخنور و سخنگویى از ستایشگران بارگاه ظلم، بر فراز منبر رود و بر این جایگاه مقدس گماشته شود و کران تا کران کشور و دین و دنیاى مردم در سیطره آنان باشد و دست بیدادشان در همه جا براى هر فشار و جنایتى باز؛ و مردم به ناگزیر به گونه‏اى برده آنان گردند و تن به ذلّت سپارند که هر دستى بر سرشان کوبیده شود، قدرت دفاع از خود را نداشته باشند.

فشار اختناق و استبداد به جایى برسد که حاکمى خودکامه و کینه‏توز و خشونت کیش بر آگاهان و ستم ناپذیران بتازد و دیگرى براى هواى دل خویش، بینوایان و توده دربند را بکوبد و بر آنان سخت گیرد و سوّمى که گمارنده این‏هاست و خود را فرمانروایى بى‏چون و چرا و نقد ناپذیر و فراتر از قانون و پاسخگویى در برابر جامعه و مردم مى‏شمارد، نه خدا را بشناسد و نه روز رستاخیز را.

با این بیان، یکى از هدف‏هاى حسین علیه السّلام اوج بخشیدن علم و عالم به جایگاه خود و توجّه دادن آنان به رسالت سنگین خویش است تا آنان از آن حضرت بیاموزند که از ارزشها پاس دارند نه ضدّ ارزشها، تا آفت‏زدا باشند و نه آفت‏زا، تا ظلمت شکن باشند و نه ظلمت آفرین، تا پرده‏هاى فریب و ریاکارى و خیانت را بدرند و راه فلاح بگشایند و نه توجیه‏گر ظلم و عمله استبداد، تا سازنده باشند و نه سوزاننده، شفا بخش باشند و نه بیمارى‏زا، فرهنگ ساز و فرهنگ بان و اندیشاننده باشند و نه خرافه پرداز و تخدیرگر و عوام زده و عوام زاده، عامل پیشرفت و اوج و ترقى جامعه باشند نه ترمز ایستایى و ذلت پذیرى، نیروى پیش برنده و بالابرنده و رشد دهنده باشند و نه باعث سقوط و نگونسارى، از حقوق مردم پاس دارند نه صاحبان قدرت و امکانات، و از قانونگرایى و قانون مدارى و عملکرد قانونى و نقد پذیرى و پاسخگو بودن حکومت پیام دهند و نه عکس این اصول مترقّى، و مردم را با گفتار و عملکرد زیبا و شایسته به خدا نزدیک سازند و نه دور گردانند و فرارى دهند.

باز خوانی

پیام  عاشورا

 9- عزت‏ طلبى و شکست ناپذیرى‏ 

عزت نفس و کرامت روح و بزرگمنشى و رفتار بزرگوارانه از ویژگیهاى اخلاقى و انسانى است. این ویژگى اوج بخش در رشد و بالندگى انسان، پاکى و شایسته کردارى او، معنویت و عظمت روح و حق‏شناسى و قانون گرایى و قانونمدارى‏اش نقش سرنوشت ساز و معجزه‏آسایى دارد.

گر چه واژه عزت در فرهنگ فارسى به مفهوم آبرومندى و ارجمندى آمده است امّا در فرهنگ قرآن و خاندان رسالت به مفهوم اوج گرفتن به مرحله توانمندى معنوى و اخلاقى و عظمت روح و شکست ناپذیرى است.

این قدرت شگرف و شکست ناپذیر در مرحله نخست از ژرفاى جان و دل و گستره روح و قلب سرچشمه مى‏گیرد و پس از سر بر آوردن از رویشگاه و خاستگاه خویش، به تدریج در کران تا کران اندیشه و عقیده، زبان و قلم، دست و دیده، گفتار و کردار و برنامه‏ها و هدفهاى زندگى او تجلى مى‏یابد و آن گاه به او عظمت و شکوه و معنویت و شکست ناپذیرى مى‏بخشد.

کسى که به این ویژگى انسانى و معنوى آراسته گردید، دیگر خود را فراتر از سر ذلّت فرود آوردن در برابر حق ناشناسان و خودکامگان مى‏نگرد، فراتر از وقار متکبرانه، فراتر از فروتنى ذلیلانه، فراتر از ستم پذیرى و قبول خفّت، فراتر از برده منشى و دنباله روى کورکورانه، فراتر از بافتن و شنیدن چاپلوسى‏ها و تملق‏ها و ستایش‏هاى چندش آور و القاب پوشالى و پرطمطراق، فراتر از فرمانبرداریهاى چاکرمنشانه و اهانت آمیز، و فراتر از ضد ارزشهایى چون: ریا، سمعه، خود دوستى، حب مدح، عجب، بدگمانى، جدال، تملق، دنیاطلبى، حرص، حسد، غرور، تعصب، سخن چینى، کینه‏توزى، فریب، فخر فروشى، تجمل، دورویى، جاه‏طلبى، خشونت پیشگى و ...

مى‏خواهد.

به مرحله‏اى اوج مى‏گیرد که نه در برابر زر و زور نفوذ مى‏پذیرد و نه در برابر دجالگرى و نیرنگ و فریب؛ نه بیداد و ناروا و زورمدارى را تحمل مى‏کند و نه آن را به دیگران تحمیل مى‏کند و مى‏خواهد و نه مى‏تواند نظاره‏گر اسارت مردمى در چنگال این آفت‏هاى عزت‏کش و ذلت‏بار و خفت‏آور باشد و دم فرو بندد و با همه توان و مایه نهادن از جان، به آنان درس عزت نفس و کرامت روح و بزرگمنشى و آزادگى ندهد؛ نه هرگز! «1»

و حسین علیه السّلام بزرگ آموزگار این ویژگى انسانى و اخلاقى و درخشان‏ترین سمبل و نمونه این راه افتخار انگیز است و یکى از هدفهاى بلند نهضت عزت‏طلبانه‏اش، نفى ذلت و ذلت پذیرى و آن گاه عزت آموزى و عزت‏طلبى و نشان دادن راه آزادمنشى و آزادگى. براى نمونه:

1- آن حضرت بر سر دوراهى زندگى ذلت‏بار و مرگ آزادمنشانه و عزتمندانه، دومى را برگزید و به عصرها و نسل‏ها پیام داد که:

«الا و انّ الدّعى بن الدّعى قد رکزنى بین اثنتین بین السّلة و الذّلة هیهات من الذّله یأبى اللَّه ذلک لنا و رسوله و المؤمنون و حجور طابت و طهرت و انوف حمیّة و نفوس ابیّه من ان نؤثر طاعة اللّئام على مصارع الکرام ...»[1]

هان اى روزگاران! اى ترقى‏خواهان عصرها و نسل‏ها! بدانید که این فرومایه و فرزند فرومایه، اینک مرا میان دو راه و دو انتخاب قرار داده است: بر سر دو راهى ذلّت پذیرى و تسلیم خفّت‏بار در برابر فرومایگان و بیدادگران حاکم، و مرگ پرافتخار و با عزّت و سرفرازى. و چقدر دور است از ما که ذلّت و خوارى را برگزینیم. خدا و پیامبر او و ایمان آوردگان و دامانهاى مادران پاک و رگ و ریشه‏هاى پاکیزه و مغزهاى غیرتمند و جانهاى ستم ستیز و با شرافت، نمى‏پذیرند که ما فرمانبردارى فرومایگان و استبدادگران پست و رذالت پیشه را بر شهادتگاه رادمردان و آزادمنشان مقدّم بداریم.

و فرمود: « و اللَّه لا اعطیهم بیدى اعطاء الذّلیل و لا افرّ فرار العبید.» [2] نه! به خداى سوگند نه دست ذلّت به دست استبداد و انحصار خواهم نهاد و نه بسان بردگان ترسو از برابر آنان خواهم گریخت.

و قهرمانانه خروشید که:«و اللَّه لا اعطى الدنیّة من نفسى ابدا.»[3]

به خداى سوگند که من هرگز زیر بار پیمان خفّت‏بار استبدادگران نخواهم رفت.

10- توجه دادن به رسالت علم و عالم‏

هدف شکوهبار دیگر نهضت فرهنگ ساز و انسان پرور عاشورا توجه دادن علم و دانش به رسالت واقعى خویش و هشدار دادن به دانشور و دانشمند، عالم و روشنفکر و صاحب اندیشه و آگاهى و رسالت، یا خواص جامعه به عهد خطیر و جایگاه رفیع و مسئولیت سنگین خویش است.

چرا که اگر در شهر و دیارى سرچشمه آن، پاک و پاکیزه باشد و منبع آب، لبریز از آب سالم و بى‏آلایش و تصفیه شده، در آن صورت گل آلود بودن لوله‏ها و شیرها چندان زیانبار نیست؛ چرا که همه آنها به سرچشمه‏اى پاک و جوشان و زلال پیوند دارند و به آبى صاف و پایان ناپذیر که همه این آبهاى راکد و گل‏آلود را در سر راه خویش مى‏روبد، آلودگى را مى‏شوید، ناخالصى‏ها را مى‏پالاید و همه جا را ضد عفونى و آفت‏زدایى و پاکیزه مى‏سازد.

مگر نه این است که فرع، تابع اصل است و جزء، ذره‏اى از کل و فرد، از جمع رنگ مى‏گیرد و رنگ مى‏پذیرد؟

مگر نه این است که دانش و بینش اثرى شگرف در دلها و جانها مى‏گذارد و بازتابى گسترده در کران تا کران جامعه پدید مى‏آورد و به تدریج موجى عظیم در گستره گیتى ایجاد مى‏کند؟

و مگر نه این است که سرنوشت اندیشه و عقیده و سلیقه و سبک و سیره و بایدها و نبایدها و ارزشها و ضد ارزشها را دانش و علم و بینش و دانایى و کتاب و قلم رقم مى‏زند؟

و مگر نه این است که دانایى، توانایى و علم، قدرت مى‏آورد و این دو هستند که تدبیر امور و تنظیم شئون دین و دنیاى مردم را به کف مى‏گیرند؟

و مگر نه این است که قدرتمندان بر سرنوشت مردم حکم مى‏رانند امّا دانشمندان بر فرمانروایان.

«الملوک حکام على النّاس و العلماء حکام على الملوک.»

با این بیان، روشن است که با تباهى عالم، جامعه تباه مى‏گردد.

«اذا فسد العالم، فسد العالم.»[4]

و با لغزش عالم- که بسان شکستن کشتى است- هم خودش غرق مى‏شود و هم سرنشینان کشتى را به غرقاب مى‏سپارد.

«زلة العالم کانکسار السفینة تغرق و تغرق.»[5]

و با کتمان حقایق از سوى عالم و آگاه است که حق‏کشى‏ها مى‏شود و حرمت‏ها پایمال سم ستوران؛ و چهره‏ها و سیماهاى نورافشان زیر تیغ سانسور و در پس پرده کتمان مى‏مانند و دور از چشم فضیلت خواهان و کمال طلبان.

و با بیان اندیشه و عقیده‏اى بدعت آمیز، یا دعوت و سخنى گمراهگرانه و ظالمانه، یا داورى و قضاوتى شتاب آلود و آمیخته به غرض و تعصّب، یا بزرگداشتى غلو آمیز از چهره‏اى نامدار- با آمیزه‏اى از آیات و روایات- از سوى عالم است که پایه و اساس بدعتى رسوا و شرک آلود و انحطاط آفرین را در جامعه و دنیایى مى‏ریزد و آن گاه، هم مایه گمراهى و تباهى و عقب ماندگى خود او مى‏گردد و هم بسیارى دیگر؛ و آن گاه براى برافکندن و زدودن آثار ویرانگر آن، چه سرمایه‏هایى باید تباه گردد.

«و انّ شرّ النّاس عند اللَّه امام جائر ....»

و یا تبدیل به جاده صاف کن استبداد شدن، به صورت مدار و محور ظالمان در آمدن، پل پیروزى آنان گردیدن، نردبان ترقى آنان شدن، سردار تراشیدن و امیر پروردن، سایه خدا و نماینده او ساختن، سوق دادن مردم ساده دل به بارگاه ستم، گرایش و رکون و کرنش به بیداد نمودن، تملّق و چاپلوسى و بت تراشیدن، و خدشه‏دار ساختن چهره عالمان راستین و آزادیخواه و ستم ستیز و طرفدار حقوق و آزادى مردم و زیر سؤال بردن آنان از سوى عالم دنیا دوست و دنیادار و شیفته جاه و مقام یا ابزار دربارها و دستگاه‏ها و دفترها و مراکز قدرت است که روح و جان دین را مى‏گیرد و مذهب را اسیر و بازیچه خودکامگان شرارت پیشه‏اى مى‏سازد که با سوء استفاده از آن، هواهاى دل خویش را مى‏جویند و بر شبستانى سرد و خاموش یا گورستانى ساکت و مطیع فخر مى‏فروشند و خدایى مى‏کنند.

«فانّ هذا الّذین قد کان اسیرا فی ایدى الاشرار، یعمل فیه بالهوى و تطلب به الدّنیا.»[6]

آرى این گونه است که حسین علیه السّلام در نهضت اصلاحگرانه‏اش بر آن است تا علم و عالم، شعر، و شاعر، خطیب و خطابه، واعظ و موعظه، اندرز و اندرزگو، محقق و پژوهشگر، نویسنده و استاد، روشنفکر مذهبى و عالم دینى، امام جمعه و جماعت‏ و مرجع علمى و مذهبى را به جایگاه حقیقى‏اش اوج بخشد و آنها را به رسالت تاریخى خویش توجّه دهد.

آن حضرت در کنار خانه خدا روى سخن را به دانشوران و دانشمندان کرد و ضمن پیامى رسا و شورانگیز و شعور آفرین و اندیشاننده، از جمله فرمود:

«ثم انتم ایتها العصابة! عصابة بالعلم مشهورة، و بالخیر مذکورة، و بالنصیحة معروفة، و بالله فی انفس الناس مهابة، یهابکم الشریف، و یکرمکم الضعیف، و یؤثرکم من لا فضل لکم علیه، و لا ید لکم عنده، تشفعون فی الحوائج اذا امتنعت من طلابها، و تمشون فی الطریق بهیبة الملوک و کرامة الاکابر، أ لیس کل ذلک انما نلتموه بما یرجى عندکم من القیام بحق اللَّه ... فاما حق الضعفاء فضیعتم، و اما حقکم بزعمکم فطلبتم ....»[7]

شما اى گروه دانشوران! و اى کسانى که در دانش و علم شهره شهرهاى خویش هستید و در اندرزگویى و خیر خواهى و نیکنامى زبانزد خاص و عام! به پاس آن که نام خدا را بر لب دارید و راه او را در پیش، در دل مردم، شکوه و حرمت یافته‏اید، به گونه‏اى که توانمند و برخوردار از شما حساب مى‏برد و ناتوان و نیازمند، گرامى‏تان مى‏دارد. کسى که بر او نه برترى دارید و نه ریاست، شما را بر خود برترى مى‏بخشد و مقدم مى‏دارد و توانگران و برخورداران جامعه به اشاره شما خواسته نیازمندان را بر مى‏آورند.

به هنگام گذر از کوچه و خیابان با شکوه پادشاهان راه مى‏روید و با سبک و هیبت زمامداران.

آیا این قدرت و شکوه که بدان نایل آمده‏اید، نه به خاطر آن است که از مرزهاى مقررات خدا و حقوق و آزادى بندگان او دفاع کنید؟ و به قانونگرایى و عمل به قانون فراخوانید و همّت گمارید؟

امّا دریغ و درد که نه تنها چنین نکردید که در مرزبانى بیشتر مقررات خدا کوتاهى کردید و با عدم تحرک و جنبش در برابر ستمکاران، حقوق مردم را خوار و بى‏مقدار شمردید و ضایع ساختید و در همان حال آنچه را حق خود مى‏پنداشتید، خواستید و به دست آوردید، امّا در راه خدا، نه از مال خویش مایه گذاشتید و نه جانى به خطر

افکندید و نه با تجاوزکاران درافتادید! شما در این آرزوى خام هستید که خدا بهشت پرطراوت و زیبا، همدمى با پیام‏آوران، و امنیّت از عذاب و کیفرش را به شما ارزانى دارد؛ چه که اینها را حق خویش مى‏پندارید، امّا از آن مى‏ترسم که پرتوى از خشم و کیفر خدا بر شما- گروه از خود راضى- فرود آید؛ چرا که شما به نام علم و دین خدا و در پرتو کرامت او، در جامعه به موقعیّت رسیدید، امّا نه به یکتا پرستان واقعى و آزادمنش، بها مى‏دهید و نه به خاطر خدا بندگانش را احترام مى‏کنید و نه حقوق و کرامت آنان را پاس مى‏دارید.

شما که به خاطر شکسته شدن پاره‏اى از سفارشها و پیمانهاى پدرانتان بر مى‏آشوبید، خود مى‏نگرید که چگونه مقررات و پیمانهاى خدا به دست قانون‏شکنان گسسته شده و به سفارشها و عهدهاى پیامبرش بى‏اعتنایى و بى‏مهرى مى‏گردد، امّا شما پریشان و نگران نمى‏گردید.

در این جامعه استبداد زده، کار حق کشى و بیداد به جایى رسیده است که نابینایان و گنگها، ناتوانان و بیماران زمین‏گیر، بدون سرپرست و پناهى در شهرها رها شده‏اند و کسى به آنان ترحم نمى‏کند و به دادشان نمى‏رسد.

باز خوانی

پیام  عاشورا

8- آزادگى و آزادى خواهى‏ 

جنبش متفکرانه و حکیمانه و مسالمت آمیز فرهنگى و دینى و انسانى عاشورا، جنبشى براى آزادى و آزادگى و حریت‏طلبى است.

هدفش همان هدف والایى است که پیامبر به آموزگارى و قهرمانى آن وصف مى‏شود، و به آموزش و تحقق آن فرمان بعثت مى‏یابد:

« وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتِی کانَتْ عَلَیْهِمْ‏ ...» [1] و مردم نواندیش و مترقى از آن پیام آورى پیروى مى‏کنند که قید و بندهایى را که بر دست و پا و مغز آنان نهاده شده است، همه را بر مى‏دارد تا بیندیشند و از انواع اسارت‏ها و ذلت‏ها به فراخناى آزادى و آزادگى بال گشایند.

همان گوهر کمیابى که آن آزادمنش‏ترین پدر تاریخ به فرزند حریت خواهش سفارش مى‏فرمود که: پسرم! هرگز برده و بنده و دنباله رو دیگرى مباش که خدا تو را آزاد آفریده است.

«و لا تکن عبد غیرک و قد جعلک اللَّه حرّا.»[2]

با این بیان بر خلاف پندار سنگواره‏اى برخى از تاریک‏اندیشان که نعمت گرانبها و بى‏بدیل و اوج بخش آزادى و آزادیخواهى را هنوز برنمى‏تابند و در آغاز هزاره‏ سوم، هنوز هم واژه‏هاى مقدس و زیباى آزادى، اصلاحات، دموکراسى، حقوق بشر، برابرى همگان در مقابل قانون، حق حاکمیت انسان بر سرنوشت خویش، قانونگرایى و عمل در چارچوب قانون، نقد پذیرى حاکمان و پاسخگو بودن صاحبان قدرت و ثروت و امکانات باد آورده در برابر مردم، لزوم مطبوعات آزاد و رسانه‏هاى مستقل را سوغات نامبارک غرب و از ابزارهاى خودساخته تهاجم فرهنگى مى‏پندارند، به باور نگارنده اگر محققى ژرفنگر و با انصاف، اسناد و منطق عاشورا را بنگرد، به آسانى در خواهد یافت که حرکت عاشورا، حرکتى آزادیخواهانه و حریت‏طلبانه است و همین هدف والا یکى از رازهاى جاودانگى و جاذبه و ماندگارى آن است.

آرى، حرکت عاشورا نهضت و حرکتى براى آزادى است، حرکت و جنبشى است براى آزادى وجدان و فطرت، آزادى اندیشه و عقیده، آزادى بیان و قلم، آزادى انتقاد و اعتراض، آزادى دعوت و هشدار، آزادى مقایسه و انتخاب و گزینش آگاهانه، آزادى براى زیستن بصورت موجودى خردمند و خردورز، آزادى از اسارت خودکامگان، آزادى از تحمیل دین‏سازان و بت‏تراشان و طراحان بتکده‏هاى رنگارنگ، آزادى از اسارت خرافات و اوهام، آزادى از اسارت نفس، و آزادى از چاپلوسى‏ها، تملق‏بافى‏ها، ذلت پذیرى‏ها، تحمیل خفت‏ها و پرستش‏هاى چندش آور.

بزرگ پرچمدار عاشورا در حساس‏ترین لحظات از دشمن تجاوزکار مى‏خواست که اگر به دین و آیین و قانون و مقرراتى پایبند نیست، آزادمنش باشد.

« یا شیعة آل ابى سفیان ان لم یکن لکم دین و کنتم لا تخافون المعاد فکونوا أحرارا فی دنیاکم و ارجعوا الى احسابکم ان کنتم عربا کما تزعمون.»[3]

هان اى پیروان دودمان اموى اگر دین و ایمانى ندارید و از حسابرسى روز رستاخیز نمى‏هراسید، پس بیایید و در زندگى این جهان آزاد مرد و آزادمنش باشید و اگر به راستى خود را عرب مى‏پندارید، به نیاکان خویش بیندیشید.

و آن آزاد مرد تاریخ را- که پس از تفکر و تدبر بسیار در فرجام راه و کارش، سرانجام توانست خویشتن را از کند و زنجیرهاى استبداد برهاند و آزادمنشانه بیندیشد و با بریدن از اردوگاه اختناق و فریب به سوى پیشواى آزادى بشتابد- ستود و او را آزادمنش دنیا و آخرت مدال داد و فرمود: «انت حر فی الدّنیا و الآخرة کما سمّتک امّک. »

گوهر آزادى در سبک و سیره حسین علیه السّلام به گونه‏اى سرنوشت ساز و اوج بخش است که رابطه با خدا را نیز آزادمنشانه و سرشار از عشق و کرامت و آزادگى و حق‏شناسى مى‏خواهد و مى‏پسندد، نه تاجرمنشانه و برده‏وار یا بر اساس طمع و ذلّت.

«انّ قوما عبدوا اللَّه رغبة فتلک عبادة التّجّار و انّ قوما عبدوا اللَّه رهبة فتلک عبادة العبید و انّ قوما عبدوا اللَّه شکرا فتلک عبادة الأحرار و هى أفضل العبادة.»[4]

باز خوانی

پیام  عاشورا

 7- عدالت خواهى‏ 

انتقاد از فقدان عدالت و دادگرى، سوگوارى و اندوه بر مرگ قسط و انصاف در رژیم اموى، فریاد از ستم و ستمکارى بى‏حد و مرز، طنین افکن ساختن فریاد دادخواهى و دادرسى از آفت هستى سوز بیداد، و آن گاه تأکید و اصرار بر ضرورت و لزوم این اصل زندگى ساز و این راز و رمز بقا و حیات و صعود و شکوفایى و پیشرفت جامعه‏ها و تمدنها از دیگر هدف‏هاى والاى نهضت عدالتخواهانه عاشوراست.

این اصل افتخارانگیز و این حقیقت الهام بخش هم از منطق و عملکرد پیشواى آزادى به وفور دریافت مى‏گردد و هم از شعار و عمل و گفتار و کردار مردان نامدار و زنان اندیشمند و پرشهامتى که در آن شبستان سرد و خاموش، و آن روزگار یخبندان ارزش‏ها و والایى‏ها، راه یارى و همراهى حسین علیه السّلام در راه اصلاح جامعه را برگزیدند؛ براى نمونه:

1- آن حضرت در نامه تفکر انگیزش به مردم کوفه، در اشاره‏اى روشنگر و اندیشاننده به شرایط و وظایف رهبرى در جامعه از جمله نوشت:

«فلعمرى ما الامام الّا العامل بالکتاب، و الآخذ بالقسط، و الدّائن بالحقّ، و الحابس نفسه على ذات اللَّه.»[1]

به جان حسین سوگند که تنها کسى در نگرش اسلامى، امام و پیشواى راستین جامعه است که به مقررات قرآن عمل نموده و در چارچوب قانون رفتار نماید، و در راه عدالت و دادگرى گام سپارد و در خدمت به حق و در اندیشه آن باشد و جان و تن را براى کسب خشنودى خدا و رضایت بندگان او وقف سازد.

2- و در سخنى سازنده و تاریخى با یاران همراه، ضمن انتقاد و شکوه از دگرگونى نامطلوب و ناپسند روزگار و زشتى زمانه و گسترش ضد ارزشها و میداندارى ستم و بیداد فرمود: «... فانّى لا أرى الموت الّا سعادة و لا الحیاة مع الظّالمین الّا برما ...»[2]

و من در این شرایط زشت و ظالمانه، مرگ را جز سعادت و نیک بختى و زندگى با ظالمان را جز ذلت و نابودى نمى‏نگرم.

3- و در برابر سپاه ستم و خودکامگى در بیانى روشنگر و تکاندهنده فرمود:

«... فاصبحتم البا لأعدائکم على اولیائکم بغیر عدل افشوه فیکم ....»[3]

شما هم اینک به سود دشمنان خود کمر به پیکار با دوستان خویش بسته‏اید، آن هم بى‏آنکه آنان در این مدت طولانى، عدل و دادى را در جامعه شما تحقق بخشیده، یا به آرزوى خویش در دوران حکومت استبدادى و انحصارى آنان دست یافته باشید و یا حقوق و امنیت و رفاه و آسایش شما را تضمین کرده باشند.

4- سفیر اندیشمند حسین علیه السّلام در برابر عبید، در ترسیم این هدف بشر دوستانه و عدالت‏خواهانه آن حضرت فرمود:

«... جئنا لنأمر بالعدل و ندعوا الى حکم الکتاب و السّنّة ....» [4]و ما در بحران استبداد و سرماى استخوان سوز بیداد و خشونت اموى به این شهر و دیار آمده‏ایم تا بر اساس عدالت و آزادى امور جامعه را تدبیر کنیم و مردم را به مقررات بشر دوستانه خدا و سبک و سیره پر جاذبه پیامبرش فراخوانیم.

5- و بزرگ بانوى عدالت خواه و ستم ستیز و اندیشاننده تاریخ، در بارگاه استبداد اموى در اشاره به این هدف والاى فرهنگ عاشورا و عاشوراییان خروشید که:

«... أمن العدل یا ابن الطّلقاء! تخدیرک حرائرک و امائک، و سوقک بنات رسول اللَّه سبایا، قد هتکت ستورهنّ، و أبدیت وجوههنّ، تحدو بهنّ الاعداء من بلد الى بلد.»[5] هان اى زاده رهاشدگان و پسر آنانى که نیاى گرانقدرم از سر مهر و کرامت از گناه و بیدادشان گذشت و آنان را در فتح مکّه بخشید و از اسارت و کیفر رهایشان ساخت! اى یزید! آیا این از عدالت و دادگرى نظام پلید و آزادى‏کش اموى است که تو تیره‏بخت، زنان و کنیزکان خود را در امنیّت و آسایش، پشت پرده‏ها بنشانى و آن گاه دختران ارجمند و ستم ستیز پیامبر را در بند اسارت و بیداد، به این شهر و آن شهر بکشانى و در این کوى و آن برزن بگردانى؟

آیا این از عدل و داد است که بدین وسیله حریم امنیّت و پرده کرامت آنان را کنار زنى و چهره‏هایشان را نمایان سازى؛ تا آشنا و بیگانه، مردم شهر و روستا، دور و نزدیک، ریشه‏دار و بى‏ریشه و تبار، بر آنان بنگرند و آنان در برابر دیدگان و تماشاگران باشند؟ آن هم در شرایطى که نه از مردان دلیر و آزادمنش این خاندان پرشکوه، کاروانسالارى بر ایشان مانده است، و نه پشت و پناهى که از حقوق و آزادى آنان دفاع کند؟!